พิธีกรรมเป็นสิ่งที่เกิดมาคู่กันกับชนชาวไทยมาช้านานหลายร้อยปี การขึ้นบ้านใหม่ ก็เป็นอีกหนึ่งพิธีที่สำคัญ เพื่อให้เกิดความเป็นศิริมงคล ความสุขสงบของเจ้าบ้านและสมาชิกก่อนเข้าอยู่อย่างเป็นทางการ มาดูกันว่ามีขั้นตอนและวิธีอย่างไร
ก่อนที่จะเข้าสู่ขั้นตอนและวิธีการ มาทราบความหมายของการขึ้นบ้านใหม่เสียก่อน หมายถึง พิธีกรรมมงคลที่เป็นการทำบุญเลี้ยงพระ เพื่อสร้างความเป็นสิริมงคล และยังถือเป็นโอกาสดีในการย้ายเข้ามาอยู่อาศัยในบ้านใหม่ เป็นกุศโลบายในการเสริมขวัญและกำลังใจให้แก่เจ้าบ้านและสมาชิกภายในบ้าน เป็นการบอกกล่าวพระรัตนตรัยและสิ่งศักดิ์สิทธิ์ประจำสถานที่นั้นให้รับรู้ และขอให้ช่วยปกปักษ์รักษาบ้านตลอดจนผู้คนในบ้านให้รอดพ้นภยันตรายต่างๆ โดยทั่วไปแล้ว งานทำบุญขึ้นบ้านใหม่มักจัดเป็นงานทำบุญใหญ่ นิยมนิมนต์พระสงฆ์มาทำพิธีสวดให้พรถึงสถานที่พำนักอาศัย
ขั้นตอนวิธีการขึ้นบ้านใหม่
หาฤกษ์มงคล
ก่อนจะขึ้นบ้านใหม่จะต้องมีการหาฤกษ์งามยามดีก่อน (ปี 2564 สามารถดูฤกษ์มงคลได้ที่นี่) เพราะคนไทยทุกครั้งจะเริ่มต้นอะไรใหม่ๆ ในชีวิตทุกอย่างต้องเป็นไปในทางที่ดีหนุนเสริมกันตั้งแต่วันที่เหมาะสม ไปจนถึงเวลาที่เหมาะสม วิธีการก็ไม่ยุ่งยากซับซ้อนในการหาฤกษ์ จะไปปรึกษาพระผู้ใหญ่ที่เคารพ พราหรมณ์ หรือหาวันในอินเตอร์เน็ตซึ่งใช้หลักการคำนวณเดียวกัน
นิมนต์พระสงฆ์
เมื่อได้ฤกษ์งามยามดี ฤกษ์มงคลเรียบร้อยแล้ว ให้เตรียมการเชิญพระสงฆ์เพื่อมาทำพิธีที่บ้าน โดยเลือกวัดใกล้บ้านจะสะดวกที่สุด ควรเข้าไปหาเจ้าอาวาสและทำการขอนัด วันเวลา ก่อนจะถึงวันงานสัก 1 สัปดาห์ เพื่อให้พระสงฆ์เตรียมตัวลงนัดรับกิจนิมนต์ ซึ่งการนิมนต์ควรนิมนต์เป็นเลขคี่ ตั้งแต่ 5, 7, 9 รูป ดูความเหมาะสมของตัวบ้านและอาคาร
เชิญแขกคนสำคัญมาร่วมงาน
เมื่อเตรียมหาฤกษ์ และนิมนต์พระสงฆ์เรียบร้อยแล้ว การเชิญแขกเพื่อมาร่วมพิธีมงคล และร่วมแสดงความยินดีในการขึ้นบ้านใหม่เป็นอีกหนึ่งสิ่งที่ต้องทำ จำนวนแขกที่จะมาร่วมงานขึ้นอยู่กับเจ้าภาพว่าจะจัดงานออกมาในลักษณะใด และดูเรื่องความเหมาะสมของพื้นที่บ้านและอาคารด้วย
สิ่งของที่จะต้องจัดเตรียมในพิธี
- โต๊ะหมู่บูชา พระพุทธรูป และเครื่องนมัสการ
- เครื่องใช้ในพิธีสงฆ์สำหรับใช้ในงานมงคล
- เครื่องรับรองพระสงฆ์ภาชนะใส่น้ำร้อน น้ำเย็น ถวายพระสงฆ์
- ภัตตาหารคาว-หวาน ถวายพระสงฆ์ถ้ามีการเลี้ยงพระสงฆ์
- จตุปัจจัยไทยธรรมถวายพระสงฆ์
- โถปริกสำหรับใส่กระแจะแป้งเจิม
- ทองคำเปลว 9 แผ่น
- วงสายสิญจน์รอบอาหารหรือบ้าน ไปยังฐานของพระพุทธรูป แล้วนำกลุ่มสายสิญจน์วางไว้ที่อาสน์สงฆ์ของประธานสงฆ์
วิธีการทำพิธี
ก่อนเริ่มทำพิธีขึ้นบ้านใหม่ บางพื้นที่อาจจะมีพิธีกรรมของตัวเองก่อนที่จะเข้าสู่พิธีสงฆ์ซึ่งเป็นพิธีสากลในประเทศไทย เมื่อเสร็จพิธีทางความเชื่อแล้ว เข้าสู่พิธีการทางสงฆ์ มีแนวปฏิบัติดังนี้
- เมื่อได้เวลาตามที่เจ้าภาพกำหนด และผู้ร่วมพิธีพร้อมกัน
- เจ้าภาพจุดธูปเทียนบูชาพระรัตนตรัย (กราบ ๓ ครั้ง)
- เจ้าหน้าที่ หรือผู้นำประกอบพิธี อาราธนาศีล
- ประธานสงฆ์ให้ศีล
- เจ้าภาพและผู้ร่วมพิธีรับศีล
- เจ้าหน้าที่ หรือผู้นำประกอบพิธี อาราธนาพระปริตร
- พระสงฆ์เจริญพระพุทธมนต์จบ
- เจ้าภาพถวายภัตตาหารเช้า หรือเพล ตามโอกาสเวลาที่จัดงานพิธี
- พระสงฆ์เสร็จภัตตกิจ (ฉันภัตตาหารเสร็จเรียบร้อย)
เมื่อเสร็จพิธีสงฆ์ก็เป็นอันเสร็จพิธีทุกอย่าง สุดท้ายก็เป็นงานเลี้ยงฉลองสังสรรค์การขึ้นบ้านใหม่ หรือการทำบุญบ้าน ของเหล่าแขกที่มาร่วมงานและเจ้าภาพ